Realizowanie wartości, które dla nas osobiście są ważne, to nieodłączny element głębokiego poczucia sensu życia. Co może się jednak stać, jeżeli skoncentrujemy nasze życie tylko na jednym zadaniu, w którym dostrzegamy sens naszej egzystencji? Czy misja, która ma dla nas ogromne znaczenie, może też doprowadzić do zrujnowania innych wartości i egzystencjalnej rozpaczy? Co zrobić, aby nasz sens życia, nie okazał się dla nas szkodliwy? W kolejnym artykule staram się udzielić odpowiedzi na te właśnie pytania.
.

Czym jest absolutyzacja wartości?

Zdarza się, że czasami człowiek próbuje odnaleźć sens życia, koncentrując się na realizacji jednego, konkretnego celu czy zadania. Niektórzy odnajdują go na przykład w pracy. Skupieni na swojej karierze zawodowej lub rozwijaniu własnej firmy czują, że właśnie ta sfera daje im poczucie sensu i satysfakcji z życia. Inni ludzie uważają natomiast, że mogą ten sens odkryć jedynie w małżeństwie lub posiadaniu dzieci. Wierzą i czują, że właśnie rola żony, męża, matki lub ojca, da im poczucie wartościowego spełnienia. Z całych sił dążą więc do tego, aby jak najszybciej założyć rodzinę. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy dana osoba miewa tendencje do absolutyzowania swojego celu. Na czym to polega?

Absolutyzacja to przypisywanie nadmiernej wartości jednemu zadaniu, całkowicie zapominając przez to o innych wartościach. Wartościach, które mogą być realizowane w innych sferach życia.

Dlaczego może stanowić to problem?

Człowiek, który wartość swojego życia dostrzega tylko w wykonywanym przez siebie zawodzie, może doznać poważnego załamania, kiedy będzie zmuszony zrezygnować z rozwijania dalszej kariery. Może to być dla niego szczególnie trudne, jeśli do decyzji o rezygnacji doprowadziły okoliczności zewnętrzne, jak np. wypadek lub nieuleczalna choroba. Absolutyzacja może też w tym przypadku prowadzić do pracoholizmu.

Człowiek, który poczucie sensu życia odnajduje tylko i wyłącznie w budowaniu związku z drugim, konkretnym człowiekiem (np. mężem lub żoną), może doznawać egzystencjalnej rozpaczy, kiedy nie udaje mu się znaleźć odpowiedniej osoby lub kiedy tę osobę już znalazł, ale ona go opuściła. W tej sytuacji wynikiem absolutyzacji może być romantyczne zakochanie, bazujące na nadmiernym idealizowaniu drugiej osoby (Zobacz: Czym jest prawdziwa miłość?).
.

Wzmacnianie woli sensu

Absolutyzacja wartości zawęża perspektywę i uniemożliwia dostrzeżenie głębokiego sensu w innych sferach naszego życia. Pracoholik nie potrafi dostrzec wyjątkowej wartości w bliskich relacjach z innymi ludźmi. Osoba skoncentrowana na wyidealizowanej miłości, nie umie odkryć sensu w wykonywanej przez siebie pracy. Można powiedzieć, że absolutyzowanie nie jest wzmacnianiem woli sensu, tylko jej osłabianiem. Viktor Frankl twierdzi, że:

„Każde absolutyzowanie mści się, prowadząc wprost ku rozpaczy”

Co zatem robić, aby nie absolutyzować? Przede wszystkim uświadomić sobie, że tylko zawrócenie z drogi fałszywej absolutyzacji, może pomóc w zatrzymaniu rozpaczy. Warto dostrzec i zrozumieć względną wartość tego, co było absolutyzowane.

Osoba, która nie założyła rodziny czy nie posiada dzieci, nadal ma możliwość, aby realizować w swoim życiu miłość czy odpowiedzialność. Człowiek, którego firma upadła i nie udało mu się osiągnąć zawodowego sukcesu, nadal ma możliwość, aby realizować swój osobisty potencjał i twórczość.

Być może każda z tych osób musi obrać inny kierunek, uwzględnić nową perspektywę czy spojrzeć szerzej na swoje życie. Nigdy jednak nie straci możliwości, aby realizować swoją osobistą mądrość, miłość czy odpowiedzialność. Nie straci, ponieważ ta możliwość wynika z wolności, którą jest obdarzony absolutnie każdy człowiek.
.

Strategie ucieczki – odwartościowanie i kompromis

Jak jednak postępuje większość ludzi, aby poradzić sobie z absolutyzowaniem? Zamiast dostrzec względną wartość, wybiera  na przykład drogę odwartościowania. Na czym ona polega? Na agresywnym krytykowaniu tego, co wcześniej było absolutyzowane i czemu była przypisywana nadmierna wartość.

Kobieta, której nie udało się mieć dzieci, zaczyna krytykować wszystkie matki, podkreślając, jak wiele straciły przez decyzję o posiadaniu dziecka. Mężczyzna, któremu nie udało się rozwinąć własnej firmy, zaczyna wszystkich przedsiębiorców nazywać złodziejami i oszustami. To, co się wtedy pojawia, można nazwać zazdrością o życie.

Dlaczego niektóre osoby tak się zachowują? Być może droga odwartościowania jest próbą ucieczki przed rozpaczą.

Aby nie konfrontować się z utratą tego, co stanowiło w życiu największą wartość, gdyż może to boleć i prowadzić do cierpienia, wcześniejszy cel zostaje zdegradowany do bezwartościowego.

Jeszcze innym sposobem radzenia sobie w takich sytuacjach jest tzw. droga kompromisu. Żeby nie doprowadzić do konfrontacji z rozpaczą, dana osoba zaczyna zadowalać się „taryfą ulgową”.

Mężczyzna, któremu nie udało się znaleźć odpowiedniej partnerki do stałego związku, decyduje się na związek z kobietą, która mu nie odpowiada. Nie czuje się szczęśliwy, ale woli być z kimkolwiek, niż skonfrontować się ze swoją rozpaczą. Kobieta, której zawodowa kariera nie rozwinęła się tak, jakby tego chciała, zaczyna łamać swoje zasady i wartości, w celu uzyskiwania awansów i wyższych stanowisk. Zamiast skonfrontować się z rozpaczą, stosuje strategie „po trupach do celu”.
.

Sens życia w nowej postaci

Wydaje się jednak, że dopóki nie dojdzie do konfrontacji z rozpaczą, nie może pojawić się nowa, kreatywna twórczość, która umożliwiłaby odnalezienie nowego poczucia sensu życia. Konfrontacja jest trudna, gdyż oznacza zmierzenie się z cierpieniem, ale warto pamiętać, że inne drogi tylko pozornie wydają się łatwiejsze.

Szczelne zamknięcie rozpaczy w naszym wnętrzu i konieczność udawania przed innymi, że jej nie ma, może być dużo trudniejsze od każdej konfrontacji, gdyż w wielu przypadkach trwa długimi latami.

Dlatego właśnie zdrowe wzmacnianie woli sensu nie polega na odkryciu jednego życiowego celu i nadmiernym skupieniu się na nim. Zdecydowanie zdrowsze wydaje się dostrzeganie głębokiego sensu na różnych płaszczyznach naszego życia i w różnych sytuacjach życiowych. 

A co jeżeli natomiast potrzeba absolutyzowania jest tak silna, że dostrzeżenie wartości w innych sferach życia wydaje się zbyt trudne? Źródło takiego problemu może tkwić w nierozwiązanych sprawach z przeszłości. Być może warto wtedy spotkać się z kimś, kto pomoże nam lepiej zrozumieć samych siebie (Zobacz: Psychoterapia we Wrocławiu).

LITERATURA:
1. Viktor Frankl, „Psychoterapia dla każdego”.