Wszelkie trudności o charakterze egzystencjalnym nigdy nie rozwijają się według jakiegoś ustalonego schematu czy modelu teoretycznego. Ich charakter zawsze jest wynikiem splotu indywidualnej osobowości i osobistych doświadczeń życiowych. Mimo to można wskazać pewne prawidłowości, które statystycznie najczęściej mają miejsce w procesie rozwoju egzystencjalnych problemów. Dlatego też w kolejnym artykule postaram się wskazać w jaki sposób powstaje zazwyczaj kryzys egzystencjalny oraz czym się objawia.
.

Nuda egzystencjalna

Według logoterapii trudności egzystencjalne, w tym brak poczucia sensu, w pierwszym etapie często objawiają się tzw. nudą egzystencjalną. Co to takiego? Ten rodzaj nudy charakteryzuje się przede wszystkim spadkiem życiowej energii i brakiem pomysłu na wypełnienie czasu wolnego. Żródłem tych objawów może być np. wewnętrzny konflikt wartości, stagnacja zawodowa, unikanie nowych wyzwań itp.

Osoba doświadczająca egzystencjalnej nudy stopniowo zaczyna mieć coraz mniej zainteresowań. Zaczyna zauważać, że te czynności i aktywności, które wcześniej sprawiały radość i dawały przyjemność, teraz zaczynają być dla niej coraz bardziej neutralne. Mniej radości i przyjemności zaczyna z czasem wpływać na relację interpersonalne.

Taka osoba coraz chętniej zaczyna spędzać czas w samotności, gdyż trudno jej szczerze zainteresować się rozmowami z innymi ludźmi. Większość takich rozmów wydaje się jej nudna, powierzchowna czy po prostu pozbawiona sensu.

Nadal wypełnia swoje zadania i obowiązki w pracy i domu, ale coraz częściej robi to mechanicznie i bezrefleksyjnie.
.

Pustka egzystencjalna

Poczucie egzystencjalnej nudy, jeżeli nie zostanie odpowiednio zaopiekowane, może natomiast doprowadzić do powstania egzystencjalnej pustki. W tym przypadku człowiek zaczyna odczuwać coraz silniejszą potrzebę sięgania po środki psychoaktywne, więc często pojawiają się uzależnienia. Dlaczego tak się dzieje? Głównie z tego powodu, że poczucie pustki bywa tak niekomfortowym doświadczeniem, że wiele osób szuka łatwych i szybkich sposób na to, żeby tą pustkę czymkolwiek zapełnić.

Charakterystyczna bywa też potrzeba narażania życia, np. poprzez szybką jazdę samochodem lub uprawianie sportów ekstremalnych.

Człowiek doświadczający pustki egzystencjalnej jest już tak zmęczony wcześniejszym poczuciem nudy i brakiem energii, że odczuwa silną potrzebę wprowadzenia mocnej dawki ekscytacji do swojego życia.

Niestety nie mając pomysłu na to, jak to zrobić w zgodzie z osobistymi wartościami, często sięga po to, co jest nacechowane wysokim poziomem ryzyka.
.

Frustracja egzystencjalna

Pustka egzystencjalna może prowadzić z kolei do powstania egzystencjalnej frustracji, która charakteryzuje się nieobecną wcześniej arogancją i agresją. Taka osoba bardzo łatwo popada w stan zdenerwowania, coraz częściej podnosi głos i szybko irytuje się na innych ludzi. Brak pomysłu na wypełnienie pustki prowadzi do frustracji, objawiającej się ciągłym napięciem całego ciała. Z czasem pojawiają się też pierwsze, silne objawy somatyczne,np. częste bóle głowy lub problemy z żołądkiem.

Człowiek odczuwający nudę lub pustkę egzystencjalną wydaje się mało widoczny innym ludziom i niewiele osób zwraca na taką osobę uwagę, gdyż ona również nie wykazuje takich chęci.

Kiedy przychodzi jednak etap frustracji, to trudne do opanowania napięcie powoduje dużo gorsze relacje z najbliższymi, gdyż inne osoby wyczuwają wysoki poziom napięcia i zaczynają takiej osoby unikać.

To prowadzi z kolei do coraz większego pogłębiania się poczucia samotności.
.

Kryzys egzystencjalny

Frustracja egzystencjalna, która trwa dłuższy okres czasu oraz nie zostaje w żaden sposób uświadomiona i przepracowana, może przerodzić się w poważny kryzys egzystencjalny. Wcześniejsza arogancja i agresja zaczyna znikać, a w ich miejsce pojawia się poczucie bezradności, bezsilności i nastrój o charakterze głęboko depresyjnym. Oczywiście brak wsparcia, akceptacji i pomocy od osób bliskich, który rozpoczął się już wcześniej, znacząco wpływa na pogłębianie się objawów depresyjnych (Zobacz: Depresja egzystencjalna)

Prawie zawsze jest tak, że im większa samotność takiej osoby, tym głębiej rozwijający się kryzys egzystencjalny.

W tym momencie podstawowe zadania i obowiązki życiowe przestają być wypełniane, gdyż po prostu brakuje energii i motywacji, aby zająć się nimi chociaż w minimalnym stopniu. Bezsens codzienności zaczyna być tak przytłaczający, że nawet najprostsze czynności stają się coraz większym wyzwaniem.

Kryzys egzystencjalny może też wyłonić się nagle i niespodziewanie np. gdy człowiekowi nie udało się osiągnąć czegoś, co było całą treścią jego dotychczasowego życia (zostawia go mąż lub żona albo pomysł biznesowy okazuje się nietrafiony). Poczucie rezygnacji i bezradności rozwija się wtedy tak silnie, że człowiek traci jakiekolwiek poczucie sensu życia, przestaje wierzyć, że odnalezienie tego sensu jest jeszcze możliwe. Wtedy właśnie zdarza się, że chwilową ulgę zaczynają przynosić jedynie myśli samobójcze.
.

Podsumowanie

Jak już wspominałem na wstępie – trudności o charakterze egzystencjalnym rzadko rozwijają się według jakiegokolwiek ustalonego schematu. Nagłe i trudne wydarzenie może sprawić, że kryzys egzystencjalny pojawi się bez wcześniejszych objawów w postaci nudy czy pustki egzystencjalnej (Zobacz: Kryzys wieku średniego)

Podobnie na przykład etap frustracji może trwać przez bardzo długi czas, bez przerodzenia się w doświadczenia kryzysowe.

Obserwując świat można zauważyć, że niektórzy ludzie potrafią spędzić całe życie w stanie agresywnej, egzystencjalnej frustracji lub codziennego poczucia nudy.

Bez względu jednak na to jak doszło do trudności, których teraz doświadczasz, pamiętaj że najważniejsze to jak najszybsze znalezienie dla siebie adekwatnej pomocy. Jeżeli te problemy nie trwają długi czas, to czasami wystarczy kilka konsultacji ze specjalistą, aby zyskać wiedzę o tym, jak o siebie zadbać. Jeśli jednak konkretne objawy pojawiają się już od kilku lat, to prawdopodobnie konieczne będzie rozpoczęcie dłuższego procesu psychoterapeutycznego.

Autor: Jakub Mikołajczak