Pojęcie wolności to temat, którego podejmował się już niejeden wielki filozof. Można ją różnie definiować, różnie rozumieć i pisać o niej na wiele różnych sposobów. Jednym z nich, dla mnie osobiście bardzo wartościowym, jest przyjęcie perspektywy, w której myślenie i przypominanie sobie o wolności, może być źródłem spokoju, inspiracji, a nawet wewnętrznej siły. Jaka to perspektywa? Czy jest dostępna dla absolutnie każdego człowieka? Czym jest wolność w tym rozumieniu? Zapraszam do lektury.
.

„Zrobiłem tak, bo nie miałem innego wyboru”

Czym jest wolność? Najprościej można powiedzieć, że wolność to możliwość wyboru. Choć wielu ludziom zdarza się czasami mówić: „postąpiłem tak, bo nie było innego wyjścia”, to jednak to inne wyjście prawdopodobnie było. Być może bardzo odległe, być może całkowicie niezgodne z osobistą hierarchią wartości. Być może było tak bardzo obce, że wręcz niewidzialne. Dlaczego więc lubimy sobie powtarzać, że „nie było innego wyjścia”?

Być może jest to jakaś forma ochrony. Skoro dostępny był tylko jeden wybór, to nikt nie może mieć do nas żalu i pretensji, że wybraliśmy niewłaściwie. Co ważniejsze – sami nie możemy mieć do siebie takiego żalu, skoro innego wyboru po prostu nie było. Irvin Yalom piszę, że sytuacja podejmowania decyzji, to „brama do egzystencjalnej krainy” (Zobacz: Psychoterapia egzystencjalna). Być może taka strategia jest więc sposobem na zakrycie przeszkadzające niepokoju, który często pojawia się w momencie decydowania, w chwilach, gdy trzeba coś wybrać i jednocześnie coś stracić.

Niedopuszczanie do siebie innych możliwości, innego wyjścia, może być wygodnym sposobem unikania odpowiedzialności za własne decyzje.

O uniwersalnej wolności

Czym jednak jest ten wybór, który czasami może wydawać nam się obcy, a nawet niewidzialny? Czym jest wolność tak rozumiana? W każdym człowieku drzemie taka cząstka uniwersalnej wolności, której nikt i nic nie jest w stanie mu zabrać. W każdym z nas istnieje taki drobny, a zarazem o potężnej sile, element, który może być absolutnie niezależny od okoliczności zewnętrznych. Nawet jeżeli znajdziemy się w naprawdę trudnej, a nawet beznadziejnej sytuacji życiowej, właściwości tego elementu pozostają niezmienne. Aby lepiej go zobrazować, możemy odwołać się do przykładu. Celowo będzie to przykład ekstremalny, aby skuteczniej przedstawić to, o czym tutaj piszę.

Wyobraźmy sobie człowieka, który zostaje uwięziony. Wszystkie jego rzeczy i ubrania zostają skonfiskowane, a on, całkowicie nagi, zostaje skuty łańcuchami w celi. Nie ma możliwości ucieczki, nie ma nawet możliwości swobodnego poruszania się. Czy taki człowiek jest wolny? Czy w takiej sytuacji wolność nie została mu całkowicie odebrana? Skoro już nic nie ma, pozostaje zamknięty i nie może się nawet poruszać, to czy możemy mówić o jakiejkolwiek dostępnej temu człowiekowi wolności?
.

Czym jest wolność, czyli czego nikt nie może nas pozbawić

Wbrew pozorom – tak, możemy. Nawet w takiej sytuacji ten drobny element pozostaje niezmienny. Co zatem nim jest?

To nasza decyzja o tym, jak zdecydujemy się znosić daną sytuację i jaką w związku z nią przyjmiemy postawę. Nawet jeżeli wszystko zostanie nam odebrane, to ta cząstka wolności na zawsze pozostaje w człowieku – nie ma żadnego sposobu, aby mu ją odebrać.

Nawet przyłożenie człowiekowi pistoletu do głowy, nie jest w stanie zagwarantować, że przyjmie on dokładnie taką postawę, jakiej oczekuje jego oprawca.

Podany przykład jest bardzo ekstremalny, lecz jego ekstremalność znacząco ukazuje wyjątkowość tego, co posiada każdy z nas. Przypominanie sobie o tak rozumianej wolności może być źródłem codziennej siły i nadziei oraz nieść ze sobą motywację do podejmowania nowych wyzwań. Kiedy przypominamy sobie o takiej wolności, to koncentrujemy nasze siły życiowe na tym, co jest w 100% zależne od nas samych. Są to nasze myśli, postawy i działania, które podejmujemy. Przestajemy tak bardzo narzekać na niesprawiedliwy los i zamartwiać się tym, co nas spotkało, więc nie tracimy na to ogromnych pokładów życiowej energii.

O tak rozumianej wolności nie tylko warto sobie przypominać, ale wręcz się w niej zakochiwać. Szczególnie wtedy gdy los nam nie sprzyja i codziennych trudności pojawia się coraz więcej, skoncentrowanie się na naszej postawie wobec tych trudności, może być jedyną dostępną podporą. Może to być dla nas jedyny rodzaj wsparcia, po który możemy sięgnąć w każdej chwili i w każdej sytuacji.

W ten sposób zyskujemy szansę odnalezienia w swoim wnętrzu poczucia bezpieczeństwa. Skoro wiemy, że posiadamy coś, czego nikt i nic nie jest nam w stanie zabrać, możemy żyć spokojniej.
.

Przypominanie o wolności

Nawet jeżeli stracimy pracę, nasza firma popadnie w długi czy nasz związek się rozpadnie, to na wszystkie te wydarzenia, w pewnej części, mogliśmy nie mieć żadnego wpływu. Kiedy jednak przypominamy sobie, o tej uniwersalnej cząstce wolności, koncentrujemy siły na naszej postawie wobec tych wydarzeń, a nie na samych wydarzeniach. Im częściej będziemy sobie o tym przypominać, tym bardziej ten element wolności będzie rozwijał się w naszym życiu. Oczywiście to rodzaj treningu na całe życie, ale można się zastanawiać, czy istnieje jakiś bardziej wartościowy dla nas trening?

Kiedy mądrze inwestujemy swój czas w rozwój naszej osobowości, zyskujemy czasami korzyści, które będą w nas i przy nas na przez resztę naszego życia.

Możemy stracić pracę, dom, oszczędności, naszego partnera lub partnerkę. Może nas to bardzo załamać i może być nam z tym bardzo trudno. Jednak nawet wtedy, gdy potrzebujemy zewnętrznej pomocy (Zobacz: Jak sobie pomóc?), ta cząstka uniwersalnej wolności pozostaje bez zmian. To kwestia naszej decyzji, czy przyznamy sami przed sobą, że potrzebujemy pomocy innych czy przyjmiemy postawę rezygnacji, narzekania i biernej egzystencji.

Trudno udzielić ostatecznej odpowiedzi na pytanie: czym jest wolność? Myślę jednak, że warto zakochiwać się w tak rozumianej wolności. Nie po to jednak, aby zdobywać kolejne cele, osiągać coraz większe sukcesy i zarabiać więcej pieniędzy. Warto zakochiwać się dla własnego zdrowia i własnej kondycji psychicznej.

Wszystko może w każdej chwili zniknąć, a jedyne co jest pewne, to że siebie samego będziesz miał przy sobie do końca swojego życia (a może i dłużej…?).

 

Autor: Jakub Mikołajczak