Nazwa logoterapia wywodzi się od greckiego słowa logos, czyli sens. Twórcą tego kierunku terapeutycznego jest Viktor Frankl – austriacki psychiatra i psychoterapeuta. Jakie są podstawowe założenia logoterapii? Czym różni się ta szkoła psychoterapeutyczna od innych, jak np. psychoanalizy i podejścia behawioralnego? Czy logoterapia jest kierunkiem rzetelnie potwierdzonym naukowo? Na te pytania odpowiadam w kolejnym artykule.
.

Kim był Viktor Frankl?

Twórca logoterapii, Viktor Frankl, był nie tylko psychiatrą i psychoterapeutą, ale również więźniem obozów koncentracyjnych, m.in. w Auschwitz i Dachau, gdzie spędził około trzech lat. To, czego tam doświadczył i co przeżył, trudno nazwać czy opisać. Był torturowany, zmuszany do ciężkich prac fizycznych w trudnych warunkach, często głodował. Co więcej, to właśnie w obozach zginęła większość jego najbliższej rodziny.

Jednak w tych najgorszych do wyobrażenia warunkach Viktor Frankl odkrył, że niezależnie od warunków zewnętrznych, człowiek zawsze jest wewnętrznie wolny i może decydować o jakości swoich myśli, przekonań, zasad i postaw wobec świata. Nawet tragiczne i negatywne aspekty życia, jak na przykład nieuniknione cierpienie, mogą zamienić się w triumf ludzkiego ducha, jeśli tylko umiemy przyjąć właściwą postawę wobec naszej sytuacji.

Zawsze możemy dokonać wyboru, bo dysponujemy samoświadomością, sumieniem i wolną wolą. Mając te atuty, nie jesteśmy zależni od tego, co na zewnątrz. Możemy kształtować siebie samych i przyjąć odpowiedzialność za swój los.

Takie podejście sprawiło, że Frankl, jako jeden z nielicznych przetrwał obóz, a swoje przeżycia i doświadczenia opisał w książce „Człowiek poszukiwaniu sensu”, która sprzedała się już w ponad dwunastu milionach egzemplarzy na całym świecie.
.

Powstanie logoterapii

Logoterapia nie powstała zatem w zaciszu domowej biblioteki. Frankl nie stworzył tego podejścia tylko na podstawie swojej obszernej wiedzy terapeutycznej, medycznej i filozoficznej, ale przede wszystkim na podstawie osobistych, tragicznych przeżyć. Niezwykle trudną sytuację, w jakiej się znalazł, wykorzystał do zbadania ludzkich zachowań i możliwości, w warunkach tak ekstremalnych, że aż trudno je sobie wyobrazić. Warunkach, które nigdy nie mogłyby zostać odtworzone w żadnym psychologicznym eksperymencie czy laboratorium.

KALENDARZ SZKOLEŃ I WEBINARÓW – ZOBACZ SZCZEGÓŁY

Co ciekawe, w przeciwieństwie do większości nowych kierunków terapeutycznych, Viktor Frankl nigdy nie dążył do założenia stowarzyszenia, którego celem byłoby szerzenie wiedzy i założeń logoterapeutycznych. Uważał, że jeżeli logoterapia faktycznie ma głęboki sens i jest prawdziwa, to sama się obroni i przetrwa. Jak widać – nie pomylił się. Nawet w języku polskim jest aktualnie dostępnych kilka książek Frankla, a ich wydania, ze względu na szerokie zainteresowanie, są regularnie wznawiane.
.

Logoterapia a inne kierunku psychoterapeutyczne

Tym, co znacząco odróżnia logoterapie od większości kierunków terapeutycznych, jest postrzeganie człowieka nie tylko w wymiarze psychofizycznym, ale również duchowym (Zobacz: Świadomy rozwój duchowy). Porównując logoterapie do psychoanalizy, Viktor Frankl mawiał: „Freud widział dobrze, ale nie widział wszystkiego”. Doceniał ważny wkład Freuda w rozwój psychologii, lecz uważał, że koncentrowanie się na postrzeganiu człowieka tylko w wymiarze psychicznym, jakby był zbiorem mechanizmów obronnych i istotą uzależnioną od swoich popędów, jest niepełne, a nawet może być szkodliwe.

Nadmierna koncentracja na ciągłym analizowaniu siebie i swoich procesów psychicznych może doprowadzić do powstania nerwicy.

Frankl uważał, że miało to miejsce właśnie w Stanach Zjednoczonych, kiedy psychoanaliza zaczęła zyskiwać ogromną popularność. Pacjenci psychoanalityków tak obsesyjnie zaczęli skupiać się na analizowaniu siebie i swoich trudności, że doprowadziło to do powstania masowej nerwicy.

Za równie niepełne podejście Frankl uważał też terapię behawioralną, bardzo popularną w latach 50. XX wieku. Sprzeciwiał się poglądowi, jakoby człowiek był uzależniony od zewnętrznych bodźców, które wpływają na niego, bez względu na jego wolę.
.

Nowe myślenie o człowieku

W ten sposób logoterapia zaproponowała całkowicie nowe myśleniu o człowieku. Nie stanowiło ono tylko dopełnienia psychoanalizy czy podejścia behawiorystycznego, ale stanowiło całkowicie nową propozycję myślenia o człowieku. Frankl pisał:

Logoterapia mówi o tym, że odnalezienie w życiu głębokiego poczucia sensu, jest najpotężniejszą siłą motywującą człowieka. Jak jednak ten sens odnaleźć? Choć logoterapia nie daje gotowej odpowiedzi, to proponuje jednak pewne wskazówki. Przede wszystkim poszukiwanie poczucia sensu zaczyna się od uświadomienia osobiście ważnych wartości. Frankl często cytuje w swoich publikacjach słowa Nietzschego:

„Ten, kto wie, po co żyje, pokona prawie każde jak”

Aby człowiek odkrył poczucie sensu, musi podjąć działanie, które jest spójne z ważnymi dla niego wartościami. Dlatego też o wartościach nie można tylko filozofować, trzeba nimi żyć. Poczucie sensu nie powstaje w chwilach snucia teoretycznych refleksji, ale jest efektem ubocznym działania, zgodnego z osobistymi wartościami. Kiedy człowiek wie „po co”, chce podjąć konkretne działanie, wyzwala swój osobisty potencjał i kreatywność, dzięki czemu potrafi pokonać prawie każde „jak”.
.

Postawa poszukiwania sensu

Według logoterapii wiele osób, w chwili znalezienia się w trudnej sytuacji, przyjmuje jedną z dwóch popularnych postaw. Pierwszą z nich jest postawa cierpiętnictwa i ciągłego narzekania, polegająca na tak silnym zidentyfikowaniu się z odczuwanymi emocjami, że człowiek całkowicie zapomina o swojej wewnętrznej wolności. Druga postawa polega natomiast na wyparciu trudnych emocji i udawaniu, że ich nie ma. Takie osoby często powtarzają sobie, że: „trzeba być silnym”, „nie ma co płakać nad rozlanym mlekiem”, „jestem zwycięzcą!”.

Logoterapia proponuje zdrową integrację tych dwóch postaw, która polega na poszukiwaniu głębokiego sensu we wszystkich sytuacjach i wszystkich doświadczanych emocjach.

KALENDARZ SZKOLEŃ I WEBINARÓW – ZOBACZ SZCZEGÓŁY

Podkreśla, że świat zawiera i zawsze będzie zawierał w sobie tzw. tragiczną trójcę, czyli ból, poczucie winy i śmierć. Jednak wszystkie elementy tragicznej trójcy niosą w sobie sens, którego odkrycie nie tylko umożliwia ich odczuwanie i przeżywanie, ale również wzniesienie się ponad sferę psychofizyczną.
.

Publikacje naukowe z zakresu logoterapii

Warto również podkreślić, że polskim przedstawicielem logoterapii jest prof. Kazimierz Popielski. Jest on twórcą noo-psychoterapii, czyli logoterapii przeniesionej na grunt badań empirycznych. Prof. Popielski był nie tylko bezpośrednim uczniem Frankla, ale również jego bliskim przyjacielem.

Viktor Frankl nie był bowiem psychologiem, dlatego też zgromadził wokół siebie grupę uczniów psychologów. Ich zadaniem było rozpoczęcie badań psychologicznych, mających na celu udowodnienie skuteczności logoterapii.

Obecnie w archiwach wiedeńskiego Instytutu Viktora Frankla, które gromadzi i kataloguje publikacje naukowe z zakresu logoterapii, znajduje się ponad siedemset wydawnictw. W naukowej bazie danych PsycInfo składającej się z abstraktów artykułów Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, mieści się natomiast ponad 600 opublikowanych i recenzowanych badań z zakresu logoterapii. Tak obszerna ilość naukowych publikacji spowodowała, że logoterapia została oficjalnie wpisana do Europejskiego Stowarzyszenia Psychoterapii.

Na koniec potrzebuję podkreślić, że wyjaśnienie całej istoty logoterapii w jednym artykule, uważam osobiście za niewykonalne. Każde poruszane w tym tekście zagadnienie, w celu szczegółowego wyjaśnienia, wymagałoby osobnego, obszernego artykułu. Mam jednak nadzieję, że w tym tekście udało mi się przejrzyście wskazać chociaż te główne, podstawowe założenia logoterapii, które odróżniają ją od innych kierunków terapeutycznych (Zobacz: Logoterapia online).

LITERATURA:

1. Viktor Frankl, „Człowiek w poszukiwaniu sensu”.
2. Viktor Frankl, „Bóg ukryty”.
3. Viktor Frankl, „Lekarz i dusza”.