Według współczesnych koncepcji psychodynamicznych, mechanizmy obronne mają na celu zachowanie poczucia własnej wartości i bezpieczeństwa, kiedy człowiek staje w obliczu wstydu, porzucenia lub jakiegoś zewnętrznego zagrożenia. Sformułowanie „mechanizmy obronne”, wydaję się raczej negatywnie nacechowane. Tak naprawdę jednak każdy mechanizm jest najlepszym sposobem radzenia sobie  na obecnym etapie rozwoju. Jest to najlepsza strategia, jaką dana osoba znalazła, na poradzenie sobie z  wewnętrznymi konfliktami.

Ze względu na to, że mechanizmy obronne są zazwyczaj nieświadomym, automatycznym działaniem, posiada je właściwie każdy człowiek.

Można nawet stwierdzić, że każdy z nas ma zestaw swoich „ulubionych” mechanizmów, z których najczęściej korzysta jego struktura osobowości.

Dzięki teoretycznemu poznaniu najczęściej występujących mechanizmów, możemy rozpoznać w sobie nasze własne. Dzięki temu zyskamy szersze spojrzenie na to, co dzieję się wewnątrz naszej psychiki.

.
Neurotyczne mechanizmy obronne

Idealizacja – polega na przypisywaniu innym osobom cech idealnych lub przynajmniej bliskich ideału. Celem tego mechanizmu jest uniknięcie lęku lub innych negatywnych uczuć, jak np. złość czy zazdrość. Tendencję do częstego korzystania z tego mechanizmu ma między innymi osobowość narcystyczna. Naprzemiennie popada ona w idealizacje własnej osoby lub osób z najbliższego otoczenia. Kiedy zauważamy u siebie idealizowanie innych osób lub konkretnej osoby, można zadać sobie pytania: co mi daje idealizowanie tej osoby? Czego chce dzięki temu uniknąć? Co się stanie, kiedy przestanę ją idealizować?

Somatyzacja – jest to przekształcenie bólu emocjonalnego w objawy somatyczne. Dzięki temu dana osoba przestaje skupiać się trudnościach wewnątrzpsychicznych. Ucieka od nich, koncentrując się na objawach fizycznych. Tłumacząc inaczej: łatwiej jest powiedzieć, że boli nas głowa, niż przyznać się do odczuwania trudnych uczuć. Kiedy zauważamy u siebie objaw somatyczny, warto się na nim przez dłuższą chwilę skoncentrować. Dobrze uwagę, czy podczas tej koncentracji pojawią się w naszym umyśle jakieś charakterystyczne myśli, dotyczące innych osób lub konkretnych zdarzeń.

Regresja – polega na chwilowym powrocie do wcześniejszej fazy rozwoju. Celem tego mechanizmu obronnego jest uniknięcie konfliktów związanych z aktualnym etapem rozwojowym. Regresja może zostać wyrażona na przykład poprzez nagłą zmianę tonu głosu na bardziej dziecinny lub nagłą zmianę postawy ciała, np. tupnięcie nogą lub skierowanie obu stóp do środka. Kiedy zauważymy u siebie regresyjny objaw, warto zadać sobie pytanie: przed jakim konfliktem właśnie uciekam? Czego tak bardzo się obawiam, że wracam do wcześniejszej fazy rozwoju?

Racjonalizacja i seksualizacja

Racjonalizacja – jest to usprawiedliwianie niedopuszczalnych postaw, zachowań lub przekonań. Racjonalizujemy, bo chcemy tolerować osobę, która zachowała się w dany sposób. Jednak tak naprawdę uważamy, że jej zachowanie było niewłaściwe. Uciekamy jednak w racjonalizację, gdyż dzięki temu nie musimy konfrontować się z naszymi negatywnymi uczuciami.

Seksualizacja – ma miejsce, gdy dana osoba nadaje innej osobie lub jej zachowaniu znaczenie seksualne. Robi to, aby zamienić negatywne doświadczenie w ekscytujące i stymulujące przeżycie. Zazwyczaj celem seksualizacji jest uniknięcie lęku, który pojawia się w kontakcie z daną osobą. Kiedy zauważamy, że przy danej osobie lub osobach, nasz umysł ucieka w seksualne fantazje i odbywa się to całkowicie automatycznie, warto zatrzymać się.  Można wtedy zadać sobie pytanie: co dzieję się we mnie tu i teraz, że potrzebuje uciekać w fantazję? Przed czym dokładnie chcę uciec?

Jeśli zauważamy u siebie jakiekolwiek mechanizmy obronne, to warto  nie krytykować siebie za to, że się je posiada.

Znacznie lepiej jest uznać, że są naturalnym elementem osobowości każdego człowieka. Następnie warto z akceptacją i ciekawością zacząć im się przyglądać.

.
Dojrzałe mechanizmy obronne

Mechanizmy obronne mogę również występować jako dojrzałe i świadome zestawy zachowań, a oto kilka przykładów:

Humor – kiedy dana osoba znajduję się w trudnej sytuacji, w której doświadcza nieprzyjemnych emocji i poczucia dyskomfortu, to aby złagodzić te uczucia, stara się w niej odnaleźć komiczne lub ironiczne aspekty. Dzięki temu możliwe jest zyskanie dystansu i bardziej obiektywny ogląd całej sytuacji.

Asceza – ma miejsce wtedy, kiedy dana osoba rezygnuje z pewnych przyjemnych doświadczeń, gdyż wywołują w niej wewnętrzne konflikty. Ten mechanizm obronny może działać w służbie wyższych celów o charakterze duchowym lub transcendentnym.

Antycypacja – polega na odroczeniu natychmiastowej przyjemności, ze względu na planowanie i myślenie o przyszłych osiągnięciach.

Jeżeli rozpoznajemy u siebie mechanizmy o dojrzałym charakterze, to warto je sobie uświadomić. Dzięki temu będziemy mogli z nich korzystać jeszcze częściej i efektywniej.