Psychoterapia egzystencjalna to wyjątkowy nurt terapeutyczny, który wyrasta z filozoficznych rozważań nad ludzkim istnieniem. Jej korzenie sięgają początków XX wieku, kiedy myśliciele egzystencjalni, tacy jak Søren Kierkegaard czy Martin Heidegger, zaczęli eksplorować pytania o sens życia, wolność, odpowiedzialność i śmiertelność. Twórcą psychoterapii egzystencjalnej uważa się Rolanda May’a, amerykańskiego psychologa i filozofa, który w latach 50. XX wieku zaadaptował idee filozofii egzystencjalnej na potrzeby pracy terapeutycznej.

Jak zauważył Rollo May, „psychoterapia egzystencjalna nie jest metodą usuwania problemów, ale sposobem na głębsze ich zrozumienie”. W nurcie tym kładzie się nacisk na subiektywne doświadczenie, unikalność jednostki i jej zdolność do dokonywania wyborów, mimo że czasami życie wydaje się pełne ograniczeń.
.

Filozofia, która inspiruje terapię

Najważniejsze założenia psychoterapii egzystencjalnej wynikają z pytań filozoficznych dotyczących istoty ludzkiego istnienia. Ten nurt opiera się na przekonaniu, że człowiek staje w obliczu czterech kluczowych wyzwań egzystencjalnych: śmierci, wolności, izolacji i braku sensu. Zamiast unikać tych tematów, psychoterapia egzystencjalna zachęca do ich otwartego zgłębiania.

Ważnym celem terapii jest pomoc w znalezieniu osobistego sensu w życiu. Jak stwierdził Viktor Frankl, jeden z najważniejszych przedstawicieli tego nurtu:

„Człowiek nie powinien pytać, jaki jest sens życia, ale raczej uświadomić sobie, że to on jest pytany przez życie”.

Frankl, twórca logoterapii – specyficznego odłamu psychoterapii egzystencjalnej – podkreślał znaczenie poszukiwania sensu jako kluczowego elementu zdrowia psychicznego.

Psychoterapia egzystencjalna nie skupia się wyłącznie na problemach, ale traktuje człowieka jako istotę zdolną do zmiany i wzrostu, niezależnie od okoliczności. Wskazuje na wartość autentyczności i akceptacji samego siebie.
.

Psychoterapia egzystencjalna – wkład kluczowych postaci

Irvin D. Yalom, autor bestsellerowej książki „Psychoterapia Egzystencjalna”, rozwinął terapię egzystencjalną w kierunku praktycznego zastosowania w psychoterapii grupowej i indywidualnej. Podkreślał on, że człowiek zmaga się z tzw. „ultymatywnymi obawami”, takimi jak nieuchronność śmierci czy samotność. Według Yaloma terapeuta towarzyszy pacjentowi w odkrywaniu, jak te fundamentalne lęki wpływają na jego codzienne życie.

Rollo May, jeden z pionierów tego podejścia, wprowadził do terapii pojęcie „twórczej odwagi”. Uważał, że człowiek musi zmierzyć się z niepewnością istnienia, aby odnaleźć własne wartości i cele. W swoich pracach zwracał uwagę na znaczenie świadomości siebie i swoich ograniczeń.

Viktor Frankl, jako więzień obozu koncentracyjnego, doświadczył sytuacji granicznych, które stały się podstawą jego rozważań nad sensem życia. Jego logoterapia koncentruje się na pytaniu: „Po co żyję?” i oferuje praktyczne narzędzia, które pomagają znaleźć odpowiedzi w najbardziej wymagających okolicznościach.
.

LOGOPRAKTYK –
KURS LOGOTERAPII I ROZWOJU EGZYSTENCJALNEGO

Jak wygląda terapia w praktyce?

Z perspektywy pacjenta psychoterapia egzystencjalna to często głęboka i wymagająca podróż w głąb siebie. Sesje terapeutyczne mogą przypominać filozoficzną rozmowę, podczas której terapeuta zadaje pytania skłaniające do refleksji nad wartościami, celami i znaczeniem życia.

Pacjent może być poproszony o eksplorowanie swoich doświadczeń związanych z poczuciem samotności, strachem przed śmiercią czy trudnościami w dokonywaniu wyborów. Przykładowo, terapeuta może zapytać: „Co oznacza dla Ciebie wolność?” lub „Jakie decyzje mógłbyś podjąć, gdybyś nie bał się porażki?”. Takie pytania nie mają na celu znalezienia jednej prawidłowej odpowiedzi, ale raczej pogłębienie samoświadomości pacjenta.

Podczas terapii duże znaczenie ma autentyczność relacji między terapeutą a pacjentem. Terapeuta nie przyjmuje roli eksperta, lecz partnera w odkrywaniu. Jak powiedział Yalom:

„terapeuta to latarnia, a nie GPS”.
.

Zalety i korzyści terapii egzystencjalnej

Jedną z największych zalet psychoterapii egzystencjalnej jest jej uniwersalność. Nurt ten odnosi się do doświadczeń, które są wspólne wszystkim ludziom, niezależnie od wieku, kultury czy sytuacji życiowej. Dzięki temu może być pomocny zarówno dla osób zmagających się z depresją czy lękiem, jak i tych, które poszukują głębszego zrozumienia siebie.

Psychoterapia egzystencjalna pomaga rozwijać umiejętność akceptacji niepewności i podejmowania świadomych decyzji. Pacjenci uczą się, jak odnaleźć sens w sytuacjach, które wcześniej wydawały się beznadziejne. Terapia sprzyja także budowaniu większej autentyczności w relacjach z innymi ludźmi.

Jednak ten nurt nie jest wolny od ograniczeń. Może być trudny dla osób, które oczekują szybkich, konkretnych rozwiązań lub mają trudność z introspekcją. Niektórzy krytykują terapię egzystencjalną za brak struktur i metod diagnostycznych, co może być wyzwaniem dla mniej doświadczonych terapeutów.
.

Wyjątkowość psychoterapii egzystencjalnej

Psychoterapia egzystencjalna wyróżnia się swoim podejściem do pacjenta jako jednostki zdolnej do zmiany i wzrostu. Jak zauważył Irvin Yalom:

„Najważniejszym zadaniem terapeuty jest pomoc pacjentowi w znalezieniu odwagi, by zmierzyć się z życiem takim, jakie jest”.

W odróżnieniu od wielu innych nurtów, terapia egzystencjalna nie dąży do naprawy pacjenta, ale do wspierania go w pełniejszym zrozumieniu siebie. Jest to proces, który wymaga odwagi, otwartości i zaangażowania zarówno ze strony pacjenta, jak i terapeuty.
.

Podsumowanie

Psychoterapia egzystencjalna to niezwykły nurt, który odwołuje się do najgłębszych aspektów ludzkiego doświadczenia. Inspirując się filozofią, pomaga pacjentom mierzyć się z wyzwaniami egzystencjalnymi i odnajdywać sens życia. Choć nie jest odpowiednia dla każdego, może przynieść głęboką transformację tym, którzy są gotowi na refleksję i konfrontację z własnym istnieniem.

LOGOPRAKTYK –
KURS LOGOTERAPII I ROZWOJU EGZYSTENCJALNEGO

Bibliografia
Yalom, I. D. (1980). Psychoterapia Egzystencjalna. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Frankl, V. E. (2009). Człowiek w poszukiwaniu sensu. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
May, R. (1991). Odwaga tworzenia. Poznań: Rebis.
van Deurzen, E. (2010). Egzystencjalna terapia i poradnictwo. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Spinelli, E. (2007). Psychoterapia egzystencjalna: Współczesne podejście. Kraków: Wydawnictwo UJ.