Poniższy tekst jest pierwszym z serii artykułów na temat stworzonej przeze mnie Teorii Egzystencjalnej Odwagi (TEO) – kliknij, aby poznać jej podstawowe założenia.

Współczesne i nadchodzące czasy to nie tylko ocean coraz to nowszych możliwości, ale też okres narodzin zupełnie nowych pytań. Takie kwestie jak kryzys klimatyczny, kryzys migracyjny czy sztuczna inteligencja, to tylko kilka z wielu przykładów. Są to przykłady zjawisk, które w każdym ludzkim istnieniu muszą wywoływać mieszankę skomplikowanych i trudnych emocji. Nieuchronnie zbliżają się, a w jakimś stopniu już nadeszły, czasy ogromnej niepewności.

Aktualna, otaczająca człowieka rzeczywistość jest niczym gęsto zarośnięty las, w którym nie ma żadnych wytyczonych ścieżek. Każdy z nas, czy tego chce czy nie, będzie musiał samodzielnie wydeptać własną drogę. Wielokrotnie przedzierać się przez gęstwinę pytań i wątpliwości, ucząc się ufać swojej intuicji i osobistym wartościom. Dlatego też, aby w tych trudnych czasach niepewności móc zachować swoją wrażliwość, świadomość i odpowiedzialność potrzebna jest ODWAGA.

Jak ją w sobie odkryć i rozwijać? Jak być odważnym? Zapraszam do lektury artykułu na temat pierwszego założenia TEO.
.

Odwaga jako centrum bytu

Pojęcie odwagi rozumiem jako zdolność do zaangażowania się w to, co trudne i niekomfortowe, ale dla nas osobiście głęboko wartościowe. Tylko takie takie zaangażowanie rodzi prawdziwe zadowolenie z życia i poczucie sensu. Jak pisze Alfred Langle, jeden z uczniów Viktora Frankla:

„Szczęście, w którym sami mamy aktywny udział, odczuwane jest głębiej niż szczęście, które tylko nam się przydarza”

Aby móc jednak korzystać z zasobów odwagi, musi ona zostać umieszczona w centrum bytu człowieka. Musi, ponieważ jest bazą, która leży u podstaw wszystkich pozostałych wartości. Jej wyjątkowa moc polega na tym, że urzeczywistnia wartości i umożliwia ich realne doświadczanie. Bez niej, nawet takie wartości jak miłość czy zdrowie, pozostają tylko myślową abstrakcją, pozbawioną kontaktu z rzeczywistością.

Jeżeli natomiast człowiekowi brakuje żywego kontaktu z otaczającym go światem i ludźmi, to taka sytuacja zaczyna rodzić w nim apatię, pustkę i w końcu poczucie bezsensu własnej egzystencji. Dzieję się tak dlatego, że bez odwagi inne wartości obumierają. Odwaga jest słońcem i deszczem dla świata wartości. Bez niej nie są w stanie dojrzewać i rozwijać się. Usychają, tracą swój ożywczy kolor i stają się coraz mniej zauważalne przez nasz wewnętrzny świat. Umierają w samotności.
.

Nastawienie decyzyjne

Jak pisze Rollo May: „Kobieta czy mężczyzna staje się w pełni człowiekiem, dzięki świadomym wyborom i zaangażowaniu w nie”. Dlatego właśnie odwaga jest podstawowa dla naszego życia. Już samo uznanie jej za centrum bytu, czyli naszą „główną bazę”, tworzy tzw. nastawienie decyzyjne, które może realnie zmienić życie. Chodzi o to, że podjęcie wewnętrznej decyzji o uznaniu odwagi za centrum naszego istnienia, naturalnie wpływa na podejmowane wybory i zdolność do zaangażowania się w nie.

Taka decyzja powoduje, że wchodzimy w bliższy kontakt z własną odwagą i uczymy się jej nasłuchiwać. Człowiek zaczyna zadawać sobie wtedy pytania, których wcześniej by nie zadał. Czego tak naprawdę w tym momencie się boję? Co takiego blokuje moją możliwość pełnego zaangażowania się? W jakim kierunku prowadzi mnie głos Egzystencjalnej Odwagi?

W procesie wsłuchiwania się w ten głos, istotna jest zdolność odróżniania Egzystencjalnej Odwagi od takiego rozumienia, jakie proponuje czasami współczesny świat czy psychologia popularna. Zdarza się, że odwaga bywa wtedy mylona z brawurą lub też tym, co możemy nazwać toksyczną męskością.

Chodzi o to, że podstawą Egzystencjalnej Odwagi jest świadomość lęku. Odwaga, która zostaje pozbawiona prawa do lęku i słabości, w końcu zawsze prowadzi do niszczenia życia.

Dlaczego? Ponieważ nie obejmuje całości naszej natury, na którą składa się właśnie egzystencjalny lęk.

Główną funkcją tak powierzchownie rozumianej odwagi jest jedynie maskowanie nieświadomego lęku. Odwaga pozbawiona lęku często prowadzi do brawurowych zachowań, które realnie zagrażają zdrowiu i życiu człowieka. Nie ma tam kontaktu z autentycznym światem wartości, a jedynie próba udowodnienia sobie i światu siły, której tak naprawdę jest się pozbawionym. Viktor Frankl nazywa to frustracją woli sensu, w miejsce której pojawia się substytut, czyli tzw. wola mocy. Jest to obsesyjna konieczność udowodnienia sobie i innym własnej, wyolbrzymionej wyjątkowości.
.

Jak być odważnym czując wątpliwości

Kolejne wyzwanie w poznawaniu natury Egzystencjalnej Odwagi to jej paradoksalny charakter. Chodzi tutaj o sprzeczność (ale tylko pozorną!), że człowiek podejmujący działanie z jednej strony musi się w nie w pełni zaangażować, a z drugiej strony mieć świadomość, iż może popełnić błąd. Pomieszczenie w sobie tej paradoksalnej natury to ogromne wyzwanie. Jak pisze Rollo May:

„Ten dialektyczny związek pomiędzy przekonaniem a niepewnością jest charakterystyczny dla odwagi na najwyższym poziomie i zadaje kłam naiwnym definicjom, które utożsamiają odwagę ze zwykłym rozwojem”

Ta sprzeczność jest tylko pozorna, ponieważ to zupełnie naturalne, że można w jednej i tej samej chwili w pełni ufać swojej decyzji i jednocześnie mieć co do niej wątpliwości. Takie rozumienie zakłada przede wszystkim jeszcze większy szacunek do prawdy. Szacunek, który wynika z pokory i głębokiego rozumienia złożonej natury naszej egzystencji. Natury, w której „prawda jest procesem wiecznym” (Rollo May).
.

Podsumowanie

Uznanie odwagi za centrum bytu człowieka, które jest fundamentem dla wszystkich pozostałych wartości, to podstawowa zasada w Teorii Egzystencjalnej Odwagi. Pierwszy krok w odkrywaniu Egzystencjalnej Odwagi to tzw. nastawienie decyzyjne, że odwaga jest moją egzystencjalną bazą. Nawet jeżeli tego „nie czuję”, czyli na poziomie emocjonalnym trudno jest mi się z tym pogodzić, to podejmuje decyzje na poziomie woli i uważnie obserwuję nadchodzące zmiany.

Ten krok jest bowiem konieczny, gdyż bez niego nie da się wykonać kolejnego, który polega na konfrontacji z lękiem egzystencjalnym. Uznaj odwagę za centrum swojego bytu i obserwuj jak zacznie to wpływać na Twoje codzienne refleksje, wybory, a bardzo możliwe, że również na Twoje sny. Dlaczego? Im pełniej uznasz moc swojej odwagi, tym aktywniej zacznie działać Twoja nieświadomość, przynosząc w marzeniach sennych to, czego najbardziej się obawiasz i z czym potrzebujesz się zmierzyć, aby dokonać kolejnej, wewnętrznej przemiany.

Autor: Jakub Mikołajczak – psychoterapeuta egzystencjalny, logoterapeuta

BIBLIOGRAFIA:

1. Langle A., „Gdy rodzi się pytanie o sens”, Warszawa 2016.
2. May R., „Odwaga tworzenia”, Poznań 1994.
3. Frankl V., „Wola sensu. Założenia i zastosowanie logoterapii”, Warszawa 2018.